Odnajdziemy się na mapie Myscowej

Czy słyszeliście, gdzie w okolicach Myscowej podobno szukano kiedyś złota? 
Znacie legendę o koniu ubranym w kożuch, który przegonił myśliwych z Bucznika?
Umiecie odnaleźć najstarsze chyże we wsi i ślady po nieistniejących już gospodarstwach?
Wiecie, co łączy Myscową z Hutą Polańską?

schematyczny rysunek fragmentu mapy w zielonym okręgu i pomarańczowy napis Odnajdziemy się na mapie Myscowej

Myscowa to niewielka wieś w Beskidzie Niskim (gm. Krempna) malowniczo położona nad Wisłoką, niedaleko Magurskiego Parku Narodowego. Jej historia sięga XV w. W dwudziestoleciu międzywojennym była nie tylko największą wsią w okolicy, ale też jedną z największych na całej Łemkowszczyźnie. Mieszkało w niej wówczas ponad 1200 osób, z których zdecydowaną większość stanowili Łemkowie, byli tu także nieliczni Polacy, Żydzi oraz Romowie. W Myscowej pozostały liczne ślady przeszłości, np. pozostałości łemkowskich gospodarstw, zabytkowy budynek cerkwi (obecnie kościół) czy stare nagrobki na cmentarzu. Obecni mieszkańcy Myscowej pielęgnują też pamięć o miejscach, z których pochodzą ich rodziny (głównie z pobliskich Kątów i Huty Polańskiej).

Powojenna historia Myscowej toczy się w cieniu wciąż niepowstałej, choć zapowiadanej od lat 60. XX w. zapory na Wisłoce. Nad wsią wisi groźba wysiedlenia i zalania terenu ze względu na budowę zbiornika wodnego Kąty-Myscowa. Niejasny status miejscowości sprawia, że nie są realizowane plany inwestycyjne, takie jak odbudowa mostu od strony Kątów, a mieszkańcy sami o sobie mówią, że „siedzą na walizkach od 50 lat”. 

Projekt „Odnajdziemy się na mapie Myscowej” miał na celu zachowanie pamięci o dziedzictwie wsi Myscowa, niezależnie od jej dalszych losów. Latem 2023 r. etnografki ze Stowarzyszenia Pracownia Etnograficzna wraz z artystką Anną Chmiel rozmawiały z mieszkańcami i mieszkankami Myscowej. Pytały o miejsca we wsi, które są lub były ważne dla różnych osób i związane z nimi historie. Na podstawie badań powstała pięknie ilustrowana mapa, która zawiera także opisy ponad 40 różnych miejsc.

Można dzięki niej odkrywać kolejne warstwy pamięci o Myscowej:
– czasy międzywojenne, gdy wieś była znacznie większa;
– dramatyczne lata II wojny światowej i tuż po niej, które przyniosły niemal całkowitą wymianę mieszkańców Myscowej w związku z wyjazdami a później wysiedleniami tutejszych Łemków;
– życie codzienne w PRL-u w cieniu planów budowy zbiornika, mającego zalać całą wieś;
– współczesne inicjatywy integrujące myscowian.

MYSCOWA-MAPA_WWWPobierz
MYSCOWA-MAPA_WWW

Mapa prezentowana była w październiku 2023 r. na finale projektu w Myscowej. Jej wydrukowane egzemplarze, a także wyprodukowane w ramach projektu pocztówki i przypinki trafiły do lokalnej społeczności, okolicznych instytucji kultury czy miejsc odwiedzanych przez turystów. Wydarzenie było okazją do integracji mieszkańców i mieszkanek Myscowej, wymiany wspomnień, ale też refleksji na temat projektu i pomysłów na dalsze działania. Dzieci i młodzież z dużym zaangażowaniem uczestniczyły w grze terenowej opartej na informacjach z mapy oraz w zajęciach plastycznych, na których malowały myscowskie budynki i postacie zwierząt występujących w okolicy.

zdjęcie ludzi w różnym wieku siedzących na ławach w pomieszczeniu i patrzących na prezentacje
zdjęcie ludzi w różnym wieku rozmawiających w grupkach w sali
zdjęcie chłopców chodzących po wsi z zadrukowanymi kartkami

Zespół projektu

Badaczki: Anna Bińka, Jagoda Schmidt, Małgorzata Wojtaszczyk

Ilustracje i skład: Anna Chmiel, Mateusz Barski

Redakcja językowa: Ewa Pietraszek

Konsultacje toponomastyczne: Łukasz Karpecki

Źródła i materiały o Myscowej: 

Patronaty: Witryna Wiejska, Jasło Nasze Miasto, nowiny24, smogLab, Centrum Sztuki Współczesnej Wiewiórka

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Narodowego Centrum Kultury: Kultura – Interwencja. Edycja 2023. 

logo Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego - biały orzeł oraz logo Narodowego Centrum Kultury - czerwona korona