Jest w tej wsi coś niezwykłego! – Stowarzyszenie Pracownia Etnograficzna

Niewielka, ale bardzo znana wieś, w której realizowaliśmy Etno-projekt w Kruszynianach, leży na Podlasiu, w przygranicznej gminie Krynki, 4 kilometry od granicy polsko-białoruskiej. To wieś wielu wyznań, wielu kultur. Przez wieki była miejscem, gdzie obok siebie mieszkali Polacy, Białorusini i żydzi, którzy wyznawali islam, katolicyzm, prawosławie, judaizm. Do dziś przetrwała jako miejsce, w którym stykają się kultury, religie i zwyczaje różnych grup wyznaniowych. Nadal mieszkają w niej Tatarzy, osiedleni tu 340 lat temu, którzy są polskimi muzułmanami, a także prawosławni, z których część uważa się za Białorusinów. We wsi jest meczet i cerkiew. Dziś to w sumie niewielka miejscowość, kiedyś jednak była znacznie większa i stanowiła lokalne centrum dla okolicznych wsi. Obecnie zimą mieszka tam kilkadziesiąt osób, latem znacznie więcej.

Od czego się zaczęło?
Zaczęło się od pomysłu – jesienią 2018 roku Dżenneta Bogdanowicz zwróciła się do nas z propozycją przygotowania wystawy na 340-lecie osadnictwa Tatarów w Kruszynianach. Pomysł nam się spodobał, postanowiliśmy więc poszukać funduszy na jego realizację. I to się udało! Wsparło nas głównie Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, później otrzymaliśmy także dofinansowanie z innych źródeł, o których za chwilę.
Zadaniem Etno-projektu w Kruszynianach było wsparcie mieszkańców wsi w działaniach związanych z kultywowaniem i rozpowszechnianiem własnego dziedzictwa kulturowego. Skupiliśmy się na pokazaniu wielokulturowości wsi w opowieściach jej mieszkańców i innych osób związanych z Kruszynianami. Chcieliśmy podkreślić złożoną historię tej wsi, opowiedzieć o tym, jak ludzie z różnych grup tworzyli jej rzeczywistość. Zbieraliśmy stare zdjęcia, legendy, opowieści o wsi, wspomnienia. Rozmawialiśmy ze starszymi mieszkańcami wsi, którzy spędzili w niej całe życie, ale też z osobami, które sprowadziły się do niej niedawno, bo chciały zamieszkać właśnie tu, na Podlasiu, w wielowyznaniowych Kruszynianach. Prowadziliśmy też badania archiwalne, szukaliśmy publikacji na temat tej wsi (tych ostatnich materiałów nie było jednak wiele).

Kiedy zebraliśmy opowieści i materiały archiwalne, do pracy włączyły się trzy projektantki: Karolina Kotowska oraz Kaja Nosal i Anna Wręga z Onto design.

Efektem projektu są:

- wystawa plenerowa, którą może zobaczyć każdy, kto przyjedzie do Kruszynian,

– publikacja jej towarzysząca,

– ręcznie rysowana mapa Kruszynian z zaznaczonymi miejscami, które kiedyś były ważne dla wsi, a które dziś nadal możne znaleźć w jej przestrzeni,

– seria pięknych, lokalnie wytwarzanych kruszyniańskich pamiątek, ozdobonych rysunkami.

Wszystkie te elementy łączy spójna linia graficzna i kolorystyka (zieleń, jednoznacznie kojarząca się prawie wszystkim z Kruszynianami). Co istotne, prawie wszystkie elementy projektu są wytwarzane lokalnie – publikacja i mapa były drukowane w białostockiej drukarni, a ceramiczne gadżety powstają w pracowni mieszczącej się w niewielkiej wsi niedaleko Kruszynian.

Poszczególne plansze wystawy i rozdziały książki w zamierzeniu mają pokazać wieś, jaka ukazała nam się we wspomnieniach mieszkańców – miejsce będące lokalnym centrum, w którym pracowano, modlono się, ale też bawiono.

wystawa-pdf

(po najechaniu kursorem na zdjęcie pokażą się strzałki, klikając w nie można obejrzeć kolejne plansze wystawy)

Realizacja projektu nie byłaby możliwa, gdyby nie wsparcie finansowe: przede wszystkim Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego (ze środków pochodzących z Funduszu Promocji Kultury), naszego głównego grantodawcy; trzech „podlaskich” mecenasów: Muzeum Podlaskiego w Białymstoku i Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego oraz Instytutu Socjologii Uniwersytetu w Białymstoku, a także licznych prywatnych darczyńców. Wszystkim serdecznie dziękujemy!