Stroje ludowe – strój biskupiański

Biskupianie w strojach, okres międzywojenny. Archiwum Etnograficzne Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi/ www.strojeludowe.net

Biskupianie to grupa zamieszkująca południową część Wielkopolski, na południe od Gostynia, w której znajduje się ponad 30 wsi, leżących wokół Krobi, Domachowa i Żytowiecka. Na powstanie nazwy tej grupy wpłynęła trwająca 600 lat przynależność tego obszaru do biskupów poznańskich. Krobia do 1927 r. była letnią rezydencją biskupów, a do dzisiaj stanowi centrum dawnej Biskupizny. W latach 1808–1823 chłopi z tych ziem zostali uwłaszczeni. Ziemia na tym terenie była urodzajna, a położenie na szlaku handlowym, łączącym Wrocław i Poznań, korzystne. Wspólna historia i rozwój sprzyjały poczuciu przynależności regionalnej, co pozwoliło stworzyć własną, bogatą kulturę, której znakiem rozpoznawczym stał się jednorodny strój. Pomimo zmian jakie dokonały się w okresie powojennym, strój ten przetrwał jako kostium – ubiór paradny, nadając rangę uroczystościom kościelnym, narodowym i rodzinnym.

Biskupianie w strojach podczas procesji Bożego Ciała, 1996 r., Domachowo, fot. Wł. Pohorecki. Archiwum Etnograficzne Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi/ www.strojeludowe.net

Mężczyźni zimą nosili czapki futrzane i rogatywki, w dni odświętne kapelusze. Najstarsze miały duże ronda i półkoliste główki. Po wojnie Biskupianie zaczęli nosić czarne pilśniowe kapelusze, takie jakie były dostępne w handlu. Koszule na lato szyto z fabrycznego płótna, a na zimę z barchanu. Pod szyją zawiązywano je czerwoną lub białą wstążką. Na koszulę często zakładano oddzielny kołnierzyk, chroniący całość koszuli przed ubrudzeniem. Kamizelki szyte były z fabrycznego sukna w kolorze czarnym. Zapinano je na dwa rzędy białych guziczków. Na kamizelę zakładano kaftan – jakę w kolorze biskupim, o kroju do pasa, również zapinaną na dwa rzędy białych guziczków. Koszule wpuszczano w spodnie. Powszechnie noszonymi były bryczesy – bufiaste u góry, u dołu dopasowane do łydki. Wierzchnim okryciem była sukmana z dużą ilością fałd z tyłu, zwana wołoszką, uszyta z czarnej sukiennej tkaniny. Na nogi zakładano wysokie buty z cholewami.

Biskupianka w stroju komunijnym. Archiwum Etnograficzne Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi/ www.strojeludowe.net

Strój kobiecy składa się z części, które zakładane były w zależności od wieku, stanu cywilnego i pory roku. Świątecznym nakryciem głowy zarówno dla mężatek, panien jak i dziewczynek były kopki, różniące się między sobą krojem. Dziewczynki nosiły czepek uszyty z tiulu, składający się z denka i dwóch szarf do zawiązania. Czepki starszych dziewczyn oraz mężatek oprócz denka miały doszyty z tyłu tiulowy okap. Mężatki na czepce zakładały także chusty, które tworzyły tzw. budy. Najstarsze koszule kobiece miały krój przyramkowy i zakładano do nich mocno krochmalone, haftowane ręcznie, tiulowe kryzy. Na koszulę zakładano spódnik. Nazywano tak zarówno samą spódnicę jak i spódnicę z doszytym stanikiem, zwanym sznurówką. Często kobiety zakładały kilka spódnic jednocześnie. Do spódników noszono zapaski. Starsze kobiety zakładały kaftany, tzw. jaczki. Najstarsze były czarne, mocno wcięte w pasie, z dużym kołnierzem. Na nogi zakładano białe pończoszki oraz skórzane trzewiki. Każda kobieta starała się posiadać biżuterię. Najbardziej cenione były korale prawdziwe, w późniejszym okresie noszono kamieniaki, a następnie sztuczne korale, przypominające prawdziwe.

Alicja Woźniak

Artykuł jest częścią tekstu pochodzącego z internetowego albumu strojeludowe.net, gdzie znajduje się rozszerzony opis oraz fotografie stroju biskupiańskiego, jak również opisy 27 innych tradycyjnych strojów pochodzących z różnych części Polski.

Internetowy album strojeludowe.net powstał dzięki dofinansowaniu ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Fundacji Kronenberga przy Citi Handlowy, Urzędu m.st. Warszawa oraz Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego. Projekt realizowany przez Stowarzyszenie „Pracownia Etnograficzna” im. Witolda Dynowskiego.