Stroje ludowe – strój kurpiowski z Puszczy Zielonej

Kurpie z okolic Baranowa w strojach odświętnych, Ziemia, 1914 r., fot. F. Malinowski/ www.strojeludowe.net

Mianem Kurpiów określa się ludność, zamieszkującą Puszczę nazywaną obecnie Zieloną, Myszyniecką lub Kurpiowską. Określenie „Kurpie” ma charakter przezwiskowy – wywodzi się od nazwy łapci (kurpi), plecionych z łyka. Sami mieszkańcy tego regionu nazywali siebie Puszczakami, Puszczanami lub Puszczykami.

Ziemie te były własnością książąt mazowieckich, a później królów polskich. Do XVI w., poza niewielkimi enklawami, stanowiły pustki osadnicze. Ich eksploatacja odbywała się dorywczo, poprzez wyspecjalizowane grupy zawodowe: bartników, myśliwych, smolarzy, rybaków, rudników, mieszkających we wsiach i miastach okalających kompleksy leśne. Dopiero potem powstały stałe osady. Cała Puszcza Zielona była zasiedlana stopniowo, a w zajęciach jej mieszkańców coraz większą rolę zaczęło odgrywać rolnictwo.

Wieśniaczki z Myszyńca (w czółkach), pocztówka, Nakładem Stanisława Winiarskiego w Warszawie, 1903 r./ www.strojeludowe.net

Niezbyt urodzajna ziemia i mało sprzyjające warunki gospodarcze miały ogromny wpływ na kondycję ekonomiczną ludności. Odzież szyto prawie wyłącznie z surowców naturalnych: lnu, konopi, owczej wełny. Dopiero w pierwszych latach XX w., na pewne elementy tego ubioru zaczęto przeznaczać tkaniny fabryczne.

Typowym tylko dla tego regionu nakryciem głowy dziewcząt były czółka. Kobiety zamężne używały chustek. Kurpianki nosiły koszule z lnianych tkanin samodziałowych, a na nie gorsety lub kaftany oraz spódnice, osłonięte w przedniej części zapaskami. Spódnice były szerokie i sięgały prawie do kostek, zakładano na nie zapaski z pasiastych tkanin samodziałowych lub białego płótna (te ostatnie zdobiły wstawki z koronki szydełkowej lub kolorowe hafty). Podobnie jak w innych regionach Polski centralnej noszono tu zapaski naramienne i duże chusty, pełniące rolę odzieży wierzchniej. Tradycyjne obuwie to plecione z łyka łapcie (kurpie) i chodaki, identyczne jak te noszone przez mężczyzn. Kurpianki używały też obuwia szytego z sukna i innych tkanin. Najbardziej ceniły sobie sznurowane buty skórzane, na niewielkim obcasie. Uzupełnienie stroju stanowiła biżuteria z lokalnego bursztynu kopalnego.

Kurp w łapciach (kurpiach), Baranowo, według fot. z 1890 r. rys. B. Nowakowski, Muzeum Północno-Mazowieckie w Łomży/ www.strojeludowe.net

W ubiorze Kurpia dominowała barwa brązowa, a na jego wykonanie przeznaczano przede wszystkim tkaniny samodziałowe oraz surowce, których dostarczały puszcza i gospodarstwo. Najpowszechniej mężczyźni nosili kapelusze wojłokowe i czapki rogatywki, chociaż używali także kapeluszy plecionych z korzeni sosnowych, maciejówek i czapek futrzanych. Koszule z lnianego płótna samodziałowego, noszono wpuszczane w spodnie – najczęściej także lniane, zimą sukienne. Na koszule zakładano kaftany i sukmany. Stopy, po owinięciu onucą, obuwano w łapcie, zwane też kurpiami, chodaki lub, będące świadectwem zamożności, buty z cholewami. Uzupełnieniem stroju były laski, fajki, krzesiwo, tabakierki i torby.

Elżbieta Piskorz-Branekova

Artykuł jest częścią tekstu pochodzącego z internetowego albumu strojeludowe.net, gdzie znajduje się rozszerzony opis oraz fotografie stroju kurpiowskiego z Puszczy Zielonej, jak również opisy 27 innych tradycyjnych strojów pochodzących z różnych części Polski.

Internetowy album strojeludowe.net powstał dzięki dofinansowaniu ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Fundacji Kronenberga przy Citi Handlowy, Urzędu m.st. Warszawa oraz Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego. Projekt realizowany przez Stowarzyszenie „Pracownia Etnograficzna” im. Witolda Dynowskiego.

Rozbudowę strony strojeludowe.net wspiera firma Polskie Stroje Ludowe – szycie strojów stroje.pl.