Stroje ludowe – strój opoczyński

Stroje opoczyńskie, okres międzywojenny. Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Dobór zabytków i aranżacja na modelach A. Woźniak, fot. Wł. Pohorecki/ www.strojeludowe.net

O strojach opoczyńskich mieszkańcy sąsiadujących terenów mówili: „Idą wszystkie kolory”. Strój posiadał kilka lokalnych odmian. Tereny, na których się ukształtował, należały do słabo uprzemysłowionych, a podstawę utrzymania ludności stanowiły rolnictwo i hodowla. Największy rozwój stroju opoczyńskiego nastąpił w okresie pouwłaszczeniowym i trwał do I wojny światowej. Strój ulegał przemianom: zmieniał swoją kolorystykę, krój, a także zdobnictwo. Jego podstawę stanowiły samodziałowe tkaniny lniane na koszule oraz lniano-wełniane na wełniaki oraz inne elementy stroju. Ubiory opoczyńskie różnią się od strojów sąsiadujących regionów ciemniejszą i bardziej stonowaną kolorystyką pasiaka, oraz zdobnictwem: np. naszyciami z czarnych aksamitnych tasiemek.

Mężczyźni nosili kapelusze zwane świńskmi ryjkami lub czapki maciejówki, często noszone do dzisiaj. Koszule były lniane, później bawełniane, z haftowanym napierśnikiem. Początkowo noszono je na wypust, czyli na wierzch spodni i przewiązywano paskiem, później były wpuszczane w portki o prostych nogawkach, marszczone z tyłu i wszywane w pasek. Na koszule zakładano wełniane lejbiki czyli kamizelki oraz spencery – rodzaj krótkiej casino online marynarki. Wierzchnim okryciem były sukmany, które przewiązywano pasem – tkanym lub plecionym, najczęściej o pomarańczowym tle. Spodnie wpuszczano w buty o wywijanej cholewie z uszami, przez które przeciągano kolorowe troczki.

Koszula kobieca, opoczyńskie, okres międzywojenny. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, fot. E. Koprowski/ www.strojeludowe.net

Kapelusz świński ryjek, XIX w., Opoczyńskie. Ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, fot. Wł. Pohorecki/ www.strojeludowe.net

Kobiety nosiły różne nakrycia głowy, w zależności od statusu społecznego. Zasadniczą częścią kobiecego stroju były pasiaste kiecki – wełniaki, najstarsze o czarnym lub modrym kolorze tła, w późniejszym okresie pomarańczowe w drobne paseczki, które z czasem stały się szersze i tworzyły coraz większą gamę kolorystyczną. Kiecki sięgały kostek i dopiero w pierwszych latach XX w. uległy skróceniu. W XIX w. noszono koszule lniane, później w modę weszły bawełniane. Zdobiono je początkowo na kołnierzyku, przyramkach i mankietach haftem liczonym, przeszywanym lub krzyżykowym w kolorach białym, czarnym, czarno-pomarańczowym, czerwonym. W okresie międzywojennym, kiedy wszedł w modę haft płaski, zmieniła się kolorystyka haftów na koszulach. Hafty były odtąd wielobarwne. Do kiecki zakładano zapaski do pasa i na ramiona. Typowym zwyczajem opoczyńskim było noszenie kiecki i dwóch zapasek o odmiennych tłach. W chłodne dni zakładano kaftany. Bogatsze gospodynie nosiły tzw. sukienki, uszyte z zielonego sukna, podbite barankiem. Z obuwia najpopularniejsze były sznurowane trzewiki, a zimą buty z cholewami. Całość dopełniały sznury korali z zawieszonymi medalikami albo krzyżykami.

Alicja Woźniak

Artykuł jest częścią tekstu pochodzącego z internetowego albumu strojeludowe.net, gdzie znajduje się rozszerzony opis oraz fotografie stroju opoczyńskiego, jak również opisy 27 innych tradycyjnych strojów pochodzących z różnych części Polski.

Internetowy album strojeludowe.net powstał dzięki dofinansowaniu ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Fundacji Kronenberga przy Citi Handlowy, Urzędu m.st. Warszawa oraz Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego. Projekt realizowany przez Stowarzyszenie „Pracownia Etnograficzna” im. Witolda Dynowskiego.

Rozbudowę strony strojeludowe.net wspiera firma Polskie Stroje Ludowe – szycie strojów stroje.pl.