Czym jest diagnoza lokalna?

Diagnoza lokalna jest badaniem, które ma doprowadzić do zdobycia bardzo konkretnych informacji na temat środowiska lokalnego – o mieszkańcach, relacjach, przestrzeni, potrzebach.

Diagnoza powinna być wykonana na początku wszelkich naszych działań zarówno w organizacjach jak i w pracy z mieszkańcami. Jest badaniem, które daje możliwość realizowania projektów, które będą rzeczywiście odpowiadać na potrzeby i pragnienia mieszkańców czy członków zespołu, a nie będą jedynie realizacją naszych wizji, pomysłów i wyobrażeń. Nasza perspektywa jest ważna, jednak to dzięki diagnozie lokalnej mamy możliwość zgromadzić, uzupełnić, pogłębić, zweryfikować nasze pomysły i przekonania. Filozofią diagnozowania jest, że wiedza jest w ludziach, trzeba umieć zadać dobre pytania, aby uzyskać odpowiedzi, które pozwolą nam podejmować dobre decyzje i projekty. Diagnoza lokalna jest podstawą wszelkich procesów włączających mieszkańców, tzw. procesów partycypacyjnych.

W ramach diagnozowania poprzez ankietowanie, prowadzenie wywiadów indywidualnych i grupowych (focusów) zdobywamy potrzebne dla nas informacje. Można też wykorzystać inne metody takiejak rysunki, spacery badawcze, konkursy.

Diagnoza jest procesem zamkniętym. Jego efektem powinien być raport, rekomendacje, pomysły na działania. Diagnozowanie nie musi i nie powinno się wiązać z obietnicą, że dane pomysły zostaną od razu wdrożone. Należy pamiętać, że diagnoza lokalna nie jest konsultacją! 

Diagnoza włącza, poszerza perspektywę, ukazuje ważność problemów.

Diagnoza lokalna a inne narzędzia włączające mieszkańców 

Istnieje wiele narzędzi partycypacyjnych czyli włączających mieszkańców w procesy, w których miasto musi podjąć jakąś decyzję albo działanie. Aby mieć jasność, czym jest diagnoza lokalna warto przyjrzeć się innym narzędziom, które mogą wydawać się podobne, ale spełniają nieco inne zadania. 

Konsultacje społeczne – są rozmową miasta/urzędu z mieszkańcami, aby poinformować mieszkańców o różnych sprawach oraz zasięgnąć ich opinii czy dane rozwiązanie lub projekt jest dobrze zaplanowany, czy odpowiada na rzeczywiste potrzeby społeczności, czy jest potrzebny. Konsultacje społeczne mogą dotyczyć praktycznie wszystkiego – zarówno nowych planów inwestycyjnych jak również programu w domu kultury czy dokumentów strategicznych miasta czy państwa. Należy pamiętać, że konsultacje społeczne są głosem doradczym dla władz miasta. Ostateczne głosy i opinie mogą, ale nie muszą być wzięte pod uwagę. Miasto musi działać zgodnie z prawem i nie zawsze wszystkie pomysły mają możliwość być zrealizowane. Konsultacje społeczne mogą być realizowane na wiele sposobów, poprzez zebrania mieszkańców jak również poprzez warsztaty czy spacery badawcze. Warto, aby konsultacje odbywały się w miejscach, których dotyczy rozmowa.

Konsultacje mogą być ogromnym wsparciem dla władz w zarządzaniu miastem. Branie pod uwagę opinii mieszkańców oraz realizowanie działań, które są obejrzane z każdej strony, również przez mieszkańców daje szansę, że będą to inwestycje i działania faktycznie poprawiające komfort oraz jakość jego odbiorców.

Diagnoza lokalna a konsultacje społeczne
Diagnoza jest pełnym procesem badawczym sprawdzającym przyczyny i skutki. Konsultacje są dialogiem z mieszkańcami sprawdzającym opinie na wybrane tematy.

Budżet partycypacyjny – jest mechanizmem, który dopuszcza mieszkańców do współdecydowania, na co zostaną przeznaczone wydzielone środki z budżetu miasta, gminy czy dzielnicy. Mieszkańcy wymyślają projekty, które odpowiadają na ich potrzeby, pomagają w promowaniu i informowaniu o budżecie oraz biorą udział w głosowaniu i wybierają najlepsze pomysły. W ten sposób wspólnie decydują, co powstanie albo odbędzie się w ich okolicy. W ramach budżetu partycypacyjnego zadaniem decydentów jest określenie zasad i harmonogramu budżetu oraz środków, jakie zostaną na ten cel przekazane.

Inicjatywa lokalna – jest połączeniem środków jakimi dysponuje miasto i wolontariatu mieszkańców. Inicjatywa lokalna ma na celu włączenie mieszkańców w działania na rzecz społeczności lokalnej. We współpracy z miastem mieszkańcy mogą mieć realny wpływ na zmiany w swojej okolicy. Aby otrzymać dofinansowanie z miasta na swoją inicjatywę, potrzebna jest grupa mieszkańców, pomysł i złożony wniosek określający cel zadania, harmonogram i budżet. Miasto po rozpatrzeniu wniosku przekazuje środki finansowe na działania.

Autorstwo tekstu: Magdalena Tchórznicka
Infografika: Zofia Sałasińska
Artykuł pochodzi z publikacji „Jak działać lokalnie? O diagnozie lokalnej dla organizacji społecznych” wydanej w ramach projektu Jak działać lokalnie?.
Całą publikację (w języku ukraińskim) można pobrać tutaj.