Teren. RE-wizyty – Stowarzyszenie Pracownia Etnograficzna

Zachęcamy do zapoznania się z projektem „Teren. RE-wizyty” realizowanym przez Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie. Stowarzyszenie „Pracownia Etnograficzna” zostało zaproszone do współpracy w tym projekcie i realizowało warsztaty wydobywcze „Etnograficzne mapy rzemieślników”, które poszerzyły kontekst dokumentowania lokalnego dziedzictwa kulturowego.

ręcznie rysowana mapa miejscowości Siemiatycze

czarno-białe zdjęcie, pan struga koło od kołowrotka — Wyrób kołowrotków, Kundzicze 1976, Fot. P. Szacki, Archiwum PME

Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie projektem „Teren. RE-wizyty” kontynuuje rozpoczęte 3 lata temu działania aktywizujące lokalne społeczności poprzez przywrócenie pamięci o wiejskich rzemieślnikach i ich zajęciach, które niegdyś funkcjonowały w różnych regionach Polski, a dziś odchodzą w zapomnienie. W sezonie letnim 2021 zostały przeprowadzone wywiady ze spadkobiercami dawnych bohaterów filmowych, z dokumentów, które zrealizowane były w latach 60.-80. XX wieku przez ówczesnych pracowników PME. Te archiwalne filmy są nieme, dlatego współczesny komentarz potomków bohaterów filmów etnograficznych wzbogacił naszą wiedzę o biografie osób występujących w tych materiałach czy szczegóły danego rzemiosła – procesy i technologie wytwórcze. Nagrania audio wywiadów zostały opublikowane w formie podcastów na muzealnym kanale Spotify. Odwiedziliśmy 8 miejscowości z 3 województw: mazowieckiego, podlaskiego i podkarpackiego.

chłopiec ogląda części kołowrotka rozłożone na stole, za stołem siedzą kolejne trzy osoby, dwie starsze panie rozmawiają ze sobą

Projekt „Teren. RE-wizyty” aktywizuje społeczności lokalne – poza wywiadami, odbyły się warsztaty i spotkania, które przeprowadziły zaproszone do współpracy: Stowarzyszenie „Pracownia Etnograficzna” oraz „Stowarzyszenie Z Siedzibą w Warszawie”.

Warsztaty Stowarzyszenia „Z Siedzibą w Warszawie” pt. „Włącz dziedzictwo” przeznaczone dla dzieci i młodzieży przyjęły formę szkoły reportażu, której efektem są nagrania lub opisy stworzone przez uczestników. Będą one trwałym zapisem zarówno znanych, jak i na nowo odkrywanych lokalnych rzemiosł.

Warsztaty odbyły się w następujących miejscowościach:
– Łempice, woj. podlaskie (Szkoła Podstawowa w Łempicach),
– Murzynowo, woj. mazowieckie (Szkoła Podstawowa w Murzynowie),
– Rakszawa/ Żołynia, woj. podkarpackie (Gminny Ośrodek Kultury i Czytelnictwa w Rakszawie, oraz Gminny Ośrodek Kultury w Żołyni).

Grupa kobiet wokół stołu rysuje na dużym arkuszu papieru mapę miejscowości, obok leżą flamastry

Warsztaty etnograficzne prowadzone przez Stowarzyszenie „Pracownia Etnograficzna” pt. „Etnograficzne mapy rzemieślników” skierowane były do osób dorosłych. Zakładały trzygodzinne spotkania organizowane po dwa razy w każdym z miejsc, oparte na wypracowanych metodach pracy z lokalnym dziedzictwem. We współpracy z mieszkankami i mieszkańcami powstawały mapy okolicy z lokalizacjami tradycyjnych warsztatów rzemieślniczych oraz miejscami zamieszkania ich wykonawców, zawierające fotografie i wspomnienia o twórcach:
– Ogrodniki/ Siemiatycze, woj. podlaskie, (Siemiatycki Ośrodek Kultury w Siemiatyczach)
– Nowe Lewkowo/ Narewka, woj. podlaskie, (Gminny Ośrodek Kultury w Narewce)
– Kundzicze/Sokółka, woj. podlaskie, (Muzeum Ziemi Sokólskiej)

fragment rysowanej ręcznie mapy z zaznaczonymi miejscowościami Kruszyniany, Białogorce, Łapicze, Krynki, Kundzicze, Ciumcze, Plebanowo. Na czerwono dopisane kołowrotkarz, kowal, tkactwo, bednarz, walonki, garncarstwo, garbarstwo, iglica, dachówki, słupy betonowe, kożuchy

Dodatkowo w Studzianym Lesie odbyły się warsztaty garncarskie w odniesieniu do archiwalnego filmu „Garnki ze Studzianego Lasu” z 1967 roku. Mieszkańcy wsi i turyści – uczestnicy warsztatów – zapoznali się ze specyficzną techniką wałeczkową ze Studzianego Lasu tzw. dziarna, czyli mielonych na żarnach kamieni. W ten sposób podjęliśmy próbę przywrócenia pamięci o zanikłej tradycji. Warsztaty przeprowadził Paweł Szymański z Garncarni, który jako jedyny w Polsce potrafi posługiwać się tą techniką. Wydarzenie odbyło się na Polu Namiotowym „Majorka” nad Czarną Hańczą w dn. 13.08.2021 r.

Efekt projektu – rozmowy w stylu „slow” przeprowadzała autorka projektu, Małgorzata Jaszczołt, kustoszka w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie. Rozmowy te w formie podcastów z każdego odwiedzonego miejsca są do odsłuchania na kanale Spotify Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie: https://open.spotify.com/show/0AMYbItFq0NeVqGPBNi4cQ?si=NxhcT6IjSGSOxU7YlEJ9eQ&nd=1 (cykl Teren. RE-wizyty)

Dofinansowanie

Producenci