Kultura (nie) wyklucza?!

Kultura jest utożsamiana z postępem, zgodą na różnorodność, z otwartością. Animacja z upowszechnianiem kultury. W czym zatem problem? Są ludzie, którym kultura kojarzy się nijak, a animacja jest pojęciem abstrakcyjnym. Grupa ta nie ma szansy czerpać z kultury, bo jest ona niedostępna! To osoby niewidome, niedowidzące, głuche, słabosłyszące, głuchoniewidome. Nie mają możliwości systematycznie i aktywnie korzystać z oferty kulturalnej. Możemy to jednak zmienić!

W Polsce z uczestnictwa w kulturze wyklucza się około 6% społeczeństwa, czyli ponad 2,5 miliona osób. Zgodnie z danymi GUS z 2011 roku ponad 1 450 000 obywateli, a więc potencjalnych odbiorców kultury, zadeklarowało problemy ze wzrokiem, a 900 000 potwierdziło kłopoty ze słuchem. Kultura wyklucza? W Polsce osoby z niepełnosprawnością wzroku i/lub słuchu są pozbawione możliwości korzystania z bogatej oferty kulturalnej. Wynika to z faktu, że do filmów, spektakli, wystaw oraz innych wartościowych wydarzeń nie dodaje się udogodnień, takich jak audiodeskrypcja, tyflografiki, napisy dla niesłyszących, nie zapewnia się tłumacza języka migowego i nie instaluje się pętli indukcyjnej. Trudne pojęcia? Przekonajmy się.

Chcesz udostępnić wydarzenie osobom niewidomym i niedowidzącym? Daj im audiodeskrypcję i/lub tyflografikę.

Audiodeskrypcja jest to opis tego, czego nie mogą zobaczyć osoby niewidome. Specjaliści zajmujący się opracowaniem audiodeskrypcji za pomocą słów opisują to, czego niewidomi nie widzą, od opisu postaci, wskazania kolorów po opis tego, co się dzieje w filmie, spektaklu, na obrazie. Wiele osób z niepełnosprawnością wzroku twierdzi, że świat bez audiodeskrypcji jest dużo bardziej ubogi.

Drugim bardzo pomocnym narzędziem w adaptowaniu wydarzenia do potrzeb osób z problemami wzroku są materiały, modele dotykowe, czy też tyflografiki (grafiki dla niewidomych), które sprawiają, że poprzez dotyk osoby niewidome i niedowidzące mogą zobaczyć kontury dzieła, omawianego przedmiotu i dzięki temu mają szansę zbudować obraz. Ideałem jest, gdy tyflografice towarzyszy audiodeskrypcja. Tak udostępnione wydarzenia spotkają się z dużym uznaniem osób niewidomych.

Chcesz udostępnić wydarzenie osobom z niepełnosprawnością słuchu? Zastanów się, kogo chcesz zaprosić do swojej instytucji i wybierz odpowiednie udogodnienie.

W przypadku osób niesłyszących musimy wiedzieć, że przystosowanie wydarzenia zależy od poziomu niesłyszenia, czy też uwaga! znajomości języka polskiego. Osoby głuche od urodzenia to grupa, która najchętniej widziałaby na spotkaniach kulturalnych tłumacza języka migowego (PJM), ponieważ to Polski Język Migowy jest ich pierwszym i naturalnym językiem. Dla nich język polski jest językiem drugim!

Co z tego wynika? Osoby głuche mają trudności z nauką języka polskiego, a co za tym idzie trudności w czytaniu i ze zrozumieniem tekstu. Napisy dla niesłyszących – napisy które od zwykłych polskich napisów różnią się tym, że zawierają opis i zapis dźwięków, etykiety/kolory przypisane głównym bohaterom, są idealnym rozwiązaniem dla osób głuchych, słabosłyszących oraz głuchych, którzy biegle posługują się językiem polskim. Chcąc udostępnić wydarzenie należy pamiętać, by przed zaproszeniem gości zapewnić odpowiedni udogodnienie.

Kolejną dobrą praktyką w udostępnianiu kultury osobom z niepełnosprawnością słuchu jest pętla indukcyjna. Wśród osób niesłyszących są użytkownicy aparatów słuchowych. Warto uświadomić sobie, że aparat słuchowy jest niewystarczający, że jedynie (aż!) pomaga słyszeć. Niestety, nie sprawdza się, gdy wydarzeniu towarzyszy hałas i gdy ma ono miejsce w dużym pomieszczeniu. Aparaty bowiem pozwalają zbierać dźwięki z najbliższego otoczenia osoby z niego korzystającej. Gdy animator kultury podczas wydarzenia stoi nawet w kilkumetrowej odległości, odbiorca korzystający z aparatów nie jest w stanie dobrze go usłyszeć.

Znane są już technologie, które sprawiają, że komfort słyszenia w aparacie może być lepszy nawet o 100%. To pętla indukcyjna, system, który integruje się z cewką indukcyjną w aparacie i filtruje dźwięki, sprawia, że osoba słabosłysząca zyskuje komfort słyszenia. Na rynku są pętlę indukcyjne, które można zainstalować na stałe (pętle macierzowe), ale są również mobilne rozwiązania, które sprawiają, że kultura jest dostępna dla osób z niepełnosprawnością słuchu, których w Polsce w związku ze starzeniem się społeczeństwa jest każdego dnia coraz więcej.

Na koniec. Chciałbyś dowiedzieć się więcej na temat kultury bez barier? Chciałbyś stworzyć warunki umożliwiające osobom z niepełnosprawnością wzroku i słuchu korzystanie z oferty swojej instytucji? Chciałbyś rozszerzyć swoją widownię? Jeśli odpowiedziałeś twierdząco na którekolwiek z powyższych pytań, Fundacja Kultury bez Barier zaprasza do współpracy. Możesz wybierać, możliwości jest kilka. Możesz zdecydować się na „zanurzenie w niepełnosprawność”, na osobiste, bezpośrednie wejście w świat, o którym będziesz już stale myślał w czasie przygotowywania kolejnych przedsięwzięć… Możesz też „przespacerować się” z nami po miejscach i przedsięwzięciach, na których odcisnęliśmy już nasz ślad, które stały się dostępne dla wszystkich lub prawie wszystkich.

Anna Żórawska

Artykuł pochodzi z publikacji ARAA wydanej w ramach projektu Akademia Rozwoju Animacyjnej Aktywności – ARAA 2013. Bezpłatną publikację można pobrać tutaj.

AKADEMIA ROZWOJU ANIMACYJNEJ AKTYWNOŚCI – ARAA 2013
Projekt realizowany przez Stowarzyszenie „Pracownia Etnograficzna” im. Witolda Dynowskiego.
Partnerem projektu jest Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UW.
Patronat medialny nad projektem objął portal internetowy Platforma Kultury.
Honorowy patronat nad projektem objął Marszałek Woj. Mazowieckiego Pan Adam Struzik.
Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Projekt współfinansuje m.st. Warszawa.